Danimarka'da bulunan ve Vindelev brakteatı olarak adlandırılan yeni bir bulgu, geç prehistorik ve erken ortaçağ İskandinavya'sındaki din anlayışına meydan okuyor.
Genellikle İskandinav mitolojisinin çok daha sonraki öykülerinden bilinen Tanrı Odin'in kayıtlara geçmiş en eski sözünün keşfi, bu tanrının yaşını en az 150 yıl geriye, 5. yüzyılın başlarına itiyor. Odin karmaşık ve büyüleyici bir tanrıdır ve yeni buluntu eski İskandinavların dünya görüşlerine dair bilgiler sunmaktadır.
2020 yılında Danimarka'nın Jutland bölgesinde 5. yüzyıldan kalma bir altın obje yığını bulunmuştu. Bu nesneler arasında, Roma sikkeleri ve madalyonları örnek alınarak tasarlanmış bir tür kolye ucu olan İskandinav tarzı bir " brakteat " da vardı.
Avrupa genelinde bu brakteatlardan binden fazla bulunmuştur. Çoğu muhtemelen güney İskandinavya'da yapılmıştır ve hayvan tasvirleri ile insan ya da insana benzer figürler içermektedir.
Vindelev brakteatı özellikle büyüktür ve üzerinde bir insan başı (muhtemelen erkek) ve dörtnala koşan bir at bulunmaktadır. Altın kolye ucunun üzerinde ayrıca Latin alfabesi kullanılmadan önce yaklaşık 1.000 yıl boyunca İskandinavya'da kullanılan bir alfabe olan runik harfler de yer almaktadır.
Danimarka Ulusal Müzesi ve Sagnlandet Lejre müzesinden rün uzmanları Lisbeth Imer ve Krister Vasshus yazıtı inceledi. Tam yorum önümüzdeki ay yayınlanacak olsa da, Jaga ya da Jagaz ismini ve "Odin'in adamı" ifadesini tespit ettiler.
Rünler ve brakteatlar, Roma İmparatorluğu ile kuzey komşuları ve saldırganları olan Germen "barbarlar" arasındaki inanç, fikir ve teknolojilerin bir potada eritilmesinden ortaya çıkmıştır. Yapıldıkları altın ve muhtemelen İskandinav tanrılarının kendileri de aynı potadan çıkmıştır.
Imer ve Vasshus, Jagaz'ın güney İskandinav kabilelerinden birinin kralı ve kült lideri olduğunu ileri sürmektedir. Ancak, konu tarih öncesi ikonografiye geldiğinde, akademisyenler krallar konusunda biraz takıntılı olabiliyor. Gerçekte, figürün kim olduğu hakkında doğrudan bir bilgi yoktur. Bir savaşçı, bir şaman, bir büyücü olabilir - yukarıdakilerin hepsi ya da hiçbiri.
Odin: şaman mı, şekil değiştiren mi, eşcinsel mi?
Odin, Hıristiyanlığa geçmeden önce kuzey Avrupa'da Wuotan, Wōden ve Óðinn olarak bilinen bir pan-Cermen tanrısıydı (İskandinav tanrılarına olan inanç muhtemelen uzak bölgelerde bir süre daha devam etti).
Tanrıların kralı Odin, savaş ve ölülerle ilişkilendirilirdi. Daha sonraki ortaçağ kaynaklarına göre, Valhall (öldürülen savaşçıların salonu) olarak bilinen ölüm alemini yönetiyordu. Eski İngilizce adını Çarşamba sözcüğümüzde koruyoruz: Wōden'in günü.
Daha sonraki yazılı kaynaklarda Odin, aralarında "maskeli olan", "korkunç/çirkin olan" ve benim kişisel favorimin de bulunduğu 200'den fazla isimle anılır: "at kılı bıyıklı".
Odin'in şamanistik özellikleri vardı. Bilgelik kazanmak için gözlerinden birini feda etmiş ve rünleri okumayı öğrenmek için kendini dokuz gece boyunca Yggdrasill'e (dünya ağacı) asmıştır.
Odin'in hayvan şekline dönüşme kapasitesi vardı ve düşüncelerini ve niyetini Munin ve Hugin adlı iki kuzgun şeklinde dünyaya gönderebiliyordu. 12-13. yüzyıl İzlandalı yazar Snorri Sturluson'un anlattığı gibi:
Odin şekil değiştirebilirdi: bedeni ölü gibi yatar ya da uyurdu; ama sonra bir balık, solucan, kuş ya da hayvan şekline bürünür ve göz açıp kapayıncaya kadar uzak diyarlara giderdi.
Odin bir seiðr ustasıydı. Seiðr, ilahi söylemeyi, davul çalmayı ve geleceği görmeyi veya ölülerle konuşmayı içeren büyülü, ritüel bir uygulamaydı.
 |
| Odin ve Freyja Valhalla'dan cennete bakıyor. Ivy Close Images/Alamy Stock Photo |
Snorri'ye göre Odin seiðr'i tanrıça Freyja'dan öğrenmiştir. Ancak seiðr kadınlarla ilişkilendirildiğinden ve vecd halindeki bileşenleri cinsel imalar içeriyor olabileceğinden, erkeğe yakışmayan bir şey olarak görülmüştür. Bu durum bazı akademisyenlerin Odin'in eşcinsel bir tanrı mı yoksa cinsiyet akışkanı mı olduğunu sorgulamasına yol açmıştır.
Vindelev brakteatı bize ne anlatıyor?
İskandinav tanrılarının günümüzdeki popülerliğine rağmen, tarihleri hakkında pek çok şey belirsizliğini korumaktadır. Bu tanrıları anlatan tarihi kaynaklar, Hıristiyan yazarlar tarafından olaydan yüzyıllar sonra yazılmıştır. Viking çağı inançlarını ne kadar güvenilir bir şekilde tanımladıkları tartışılmaktadır.
Bu bulgu, yazılı kaynakların sadece yüksek ortaçağ İskandinavya'sındaki Hıristiyan yazarların icatları olmadığını doğrulayan birkaç nesneye eklenmiştir.
Vindelev brakteatının Odin'inin neredeyse 1000 yıl sonraki ortaçağ kaynaklarının Odin'iyle tamamen aynı karakter olup olmadığını tespit etmek zordur. Ancak bu isim İskandinavlar arasında derin köklere sahipti. Yeni keşif ayrıca tanrıyı Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşüne katkıda bulunan Germen halkları arasına yerleştirmektedir.
Kuzey Avrupa'da Demir ve Viking çağlarında insan bedenini araştıran bir akademisyen olarak, İskandinavya'daki bataklıklarda yüzyıllar öncesinden bulunan kurban edilmiş örgülerle bağlantılı olabilecek figürün saçı ilgimi çekti.
Bu, o dönemdeki saç stilleri ve vücut idealleri hakkında ipuçları vermekte ve saçın vücudun özellikle önemli ve anlamlı bir parçası olduğuna dair kanıtları desteklemektedir.
Odin'den bahsedilmesi benzersiz olsa da, Jagaz'a (her kimse) bir anlık bakış da büyüleyici. Onun 400'lü yılların başında bugün Danimarka olan bölgede yaşadığını, saçlarını bir örgüyle süslediğini, Odin'e inandığını ve bir at arkadaşı olduğunu tahmin edebiliriz.
Seiðr'e benzer bir şey uygulamış olabilir. Belki de Roma İmparatorluğu'na seyahat etmiş ve asker olarak hizmet etmiş, egzotik hayvanlar, muazzam anıtlar, yabancı diller ve toplumunun kavramakta zorlanacağı tanrılarla ilgili deneyimlerle geri dönmüştür. Belki de aldığı maaşı abartılı bir brakteate yaptırmak için kullanmış ve sonunda bunu yeraltındaki bir altın hazinesinde kurban etmiştir.
Hikâyedeki boşluklara rağmen, Vindelev brakteatı geçmişteki insanların - ve onların tanrılarının - kesinlikle yabancı dünyalarını hayal etmek için yeni olanaklar sunuyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder